Давраи дарози гузариш

Хулосаи коршиносоне, ки дар баҳс ширкат карданд, бо вуҷуди он ки ҳар кадом аз номзади дигаре ҳимоят менамуд, яксон буд: “Давраи гузариш дар Тоҷикистон ба марҳилаи наве ворид шудааст, ки ислоҳоти қатъӣ ва мудирияти беҳтарро тақозо мекунад.” Вагарна кишвар ба рукуд ва хатар рӯбарӯ мешавад.

Ҷавоне, ки аксашро ин ҷо мебинед, мегӯяд, “Тоҷикистон рӯҳан дар асри 19 ва ҷисман дар асри 21 ба сар мебарад.”

Вақте дар вагон нишастаед ва қатори дигаре аз канори қатори шумо рад мешавад, гумон мекунед, ба пеш ҳаракат доред. Дар бораи давраи рукуди Шӯравӣ латифаеро мегуфтанд, ки агар ҳарaкате нест, худро такон диҳед ва тасаввур кунед, ки пеш меравед. Аз рӯйи адл бояд гуфт, кишвар дар ин ҳама солҳо хеле пеш рафтааст, аммо на ба андозае, ки аз вартаи хатар дуртар шавад ва дар ҳоле ки метавонист, хеле муваффақтар аз он чизе, ки ҳаст, бошад. Бархе аз таҳлилгарон ду даҳаи гузаштаи Тоҷикистонро “давраи имкониятҳои аздастрафта” меноманд.

Ҳоло пайтест, ки ё ҳама чиз тағйир бинаду иваз ва беҳтар шавад ва ё ҳамин ҳоле, ки ҳаст, боз солҳо идома ёбад. Пас дар чунин шароит кишвар ба чӣ сон раҳбаре эҳтиёҷ дорад?

Чун Тоҷикистон дар ростои интихоботи президентӣ қарор дорад, ин суол дар кишвар ба таври махсус матраҳ мешавад. Дар матбуоти Тоҷикистон ва шабакаҳои иҷтимоӣ ин баҳс идома дорад, ки оё кадоме аз номзадҳо метавонад, рақиби асосии раисиҷумҳур Эмомалӣ Раҳмон шавад ва ҳам ин рақиб чӣ шансе хоҳад дошт? Узви порлумони Тоҷикистон Суҳроб Шарипов мегӯяд, ин рақиб шансе нахоҳад дошт, чун раисиҷумҳури феълӣ дар ҷомеа маҳбубият дорад.

Вале сиёсатшиноси тоҷики муқими Лондон, Дагихудо Дагиев дар баҳси ташкилкардаи Радиои Озодӣ гуфт, ки бояд чеҳраи наве сари кор ояд. Вай аз он изҳори таассуф мекунад, ки нерӯи аслии сиёсии кишвар маҷбур аст, дар муҳоҷират ба сар барад. Ин ҳам дар ҳоле ки муҳоҷират аз як сӯ ба кишвар ва иқтисоди он пул меорад, аммо аз суи дигар потенсиал ё имкониятҳои кадрию зеҳнии кишварро ҷиддан коҳиш медиҳад.

Корбарони Фейсбук гуфтанд, Тоҷикистон акнун ба як президенти “занҷиршикан”-е ниёз дорад, ки умедро ба мардум баргардонад ва дар зеҳни ҷомеа инқилобе ба вуҷуд орад. Ин ақидаи Бобоҷон Қаюмов, ки президенти нав “баъд аз фароҳам сохтани шароит барои як интихоботи озод оромона ва бо хости худаш канор биравад”, ба маънои радди суханонест, ки раҳбари феълӣ дар зиёда аз 20 соли раҳбарияш чунин шароитро фароҳам овардааст.

Оё тағйири куллӣ дар сатҳи олии ҳукумат дар Тоҷикистон метавонад сабаби беназмӣ ва хушунати иҷтимоӣ шавад? Суол аз он ҷо меояд, ки ду таҳлилгар Суҳроб Шарипов ва Парвиз Муллоҷонов гуфтанд, кишвар наметавонад бори дигар ба инқилобу ошӯб рӯ орад, чун ин бор дигар аз он берун нахоҳад гашт. Аммо Дагихудо Дагиев мегӯяд, набояд талаби тағйиротро ба маънои даъват ба ҷангу хушунат фаҳмид. Ин ҳам дар ҳоле ки аз ҷанг беш аз ду даҳсола гузаштаву насли наве ба воя расид, ки паёми чунин “таҳлилҳо”-ро намепазирад.

Донишманди тоҷики муқими Олмон Манучеҳр Қудратов менависад, ки ба фикри ӯ, дар Тоҷикистон ба шахси раҳбари давлат диққати зиёд дода мешавад, дар ҳоле ки ҳайати ҳукумати ӯ муҳимтар аст ва хуб мешуд, агар ҳизбҳои сиёсӣ пеш аз интихобот ҳайатҳои ҳукумати худро ҳамчун “shadow cabinet” муайян мекарданд.

Ба ҷои хулоса метавон ин суханони Дабир кулли СММ Бан Ки-мунро овард, ки гуфтааст: “Замоне, ки мо дар он зиндагӣ мекунем, давраи дигаргуниҳои ҳаяҷономез аст. Ба андозае, ки мардум дар тамоми ҷаҳон барҳақ талаби адлу озодӣ, масъулиятшиносии ҳукуматҳо ва имкониятҳои баробар мекунанд, ҷаҳони имрӯз ба ҳамон андоза тағйир меёбад. Ин замонаи дигаргуниҳои ва осебпазириҳост. Мо дар давраи камбуди амният, густариши нобаробарӣ, беадолатӣ ва бетоқатиҳо зиндагӣ мекунем.”

Гуфтугӯро дар ин бора дар ин наворе бинед, ки бо ширкати аҳли назар –сиёсатшинос, узви порлумони Тоҷикистон Суҳроб Шарипов, таҳлилгари мустақил дар Душанбе Парвиз Муллоҷонов, доктори улуми сиёсӣ дар Лондон, Дагихудо Дагиев ва ҳамчунин шаҳрвандони Тоҷикистон таҳия шудааст.