Суруди Одина дар мулки бегона

Оё медонед, суруди Одина Ҳошим дар метрои Прага чӣ гуна садо медиҳад? Ё таронаи Ҷӯрабеку Зафар? Ва ё нолаҳои Далеру ишваи Шабнам? Бовар кунед, ин ҳама ба гунае садо медиҳанд, ки дили кас ба дард меояд. Овози онҳо ба деворҳои мармаргун ва сутунҳои кошинкорӣ бармехӯрад ва мисли садои гулӯи худатон ба шумо бармегардад. Гӯё онҳо аз даруни дили шумо мехонанд…

Писарам, Исфандиёр, имсол ба ман АйПод ҳадя кард. Аввал рад кардам. Мани пирмардро чиву гӯшиҳои симсафеди АйПодро чӣ? Айни вақт аст, ки ба гӯшам “слуховой аппарат” монам, зеро аз “радиоактивӣ”, яъне фаъолият дар радио, гӯшҳо “девори қиёмат” шудаанд.

Як ҳамкорам аз дигараш пурсида буд, ки оё мушкили шунавоӣ дорад. Дигарӣ посух дода буд, ки на, аммо ин қадар бо садои баланд посух дода буд: “На, ман ҳеҷ гуна мушкили шунавоӣ надорам!” — ба фикрам ягон 15 детсибел. Гӯё ба пурсиши ягон шахси кар посух медод.

Аммо Исфандӣ маҷбурам кард, ки “ҷон, падарҷон, як бо гӯш кунед, агар нафорад, майлатон, даркор нест, ақиб мефиристам.” АйПод нав ба воситаи интернет фармойиш шуда, бо пуст омада буд. Балояки Исфанд, аллакай ба он суруди “Куҳандиёро”-и Одина Ҳошимро сабт карда буд ва вақте ки ман дар як кулбаи иҷораи Ню Йорк, аввалин бор гӯшиҳои АйПодро ба гӯш гузоштам ва нолаи ҷонгудози Одинаро шунидам, хостам, ин нола абадан дар гӯшам садо бидиҳад. Ҳама нигоҳ мекарданд ва интизор буданд, ки посухи ман чӣ хоҳад шуд.

Дар чашмонам ашк дамид ва як қатра, ҳарчанд бошитоб мижжа ба ҳам мезадам, то бо чашмонам онро фурӯ бараму нагузорам, ки берун ояд, аз косаи чашмам дамид ва ба рӯям шорид. Ҳама сокит шуданд. Хандае, ки дар рӯяшон буд, филҳол рӯфта шуд, донистанд, ки Исфанд боз чизе ихтироъ кардааст.

Албатта, Айпод ихтирои писари ман нест, аммо ҷой додани таронаи Одина Ҳошим дар хазинаи он ва маҳз ҳамин таронаи ӯ, бешак як ихтироъ буд.

Шунидани мусиқӣ дар ҳавои кушод Душанбеи солҳои 1970-умро ба ёд меорад. Ҷавонон дар кӯчаҳои шаҳр ҳамроҳи худ магнитофонҳои дастӣ мегардонданд ва аз онҳо суруди овозхонҳои дӯстдоштаашон ба ҳаво мехест. Ин кор ба калонсолон писанд набуд ва баҳсҳои “овозаша пасттар кун!” дар автобусу троллейбусҳо гоҳо ба моҷаро мепечид.

Дар маҳаллаи Нахимов, ки хобгоҳҳои чанд донишкадаву омӯзишгоҳҳо паҳлуи ҳам саф кашидаанд, шомгоҳи тобистон ҳамзамон аз ҳар тиреза суруде ба атроф паҳн мешуд ва як какофонияи хориқулода қасабаи “Гипрозем”-ро такон медод.

Ҷавонон аз тирезаи ҳуҷраи худ ба духтарони назди тирезаи хобгоҳи муқобил суруд-паём мефиристоданд ва аз саҳни хобгоҳи дигар ба ошёнаи чаҳорум нигариста, донишҷӯёне “таронаи мувофиқи талаб” фармоиш медоданд.

Шакке нест, ки мардуми рақсу мусиқидӯстдоре ҳастем, аммо мушкил ин буд, ки мусиқии дӯстдоштаи мо бояд ба атрофиён аз завқу дороиямон паём медод. Ва моро бо дигарон муқобил мегузошт ва ё ҳампаймон мекард.

АйПод дигар аст. Туро аз ҳамаи дигарон ҷудо мекунад. Танҳо худат мешунавӣ. Албатта, агар садоро беш аз ҳадду ҳудуд баланд намонӣ.

Мусофирони метрои Прага одат кардаанд, ки мусиқии гӯшиҳои АйПод хеле баланд ва аз ин ҳам муҳимтар комилан якнавохт бошад. Вақте симҳои сафеди АйПодро дар гӯшҳои ман мебинанд, баъзе пиразанҳои китобхон гӯш чухт мекунанд, ки оҳанги дӯстдоштаи маро дарёбанд, вале чизеро пай набурда, ҳайрон мешаванд ва аз болои айнакҳои ғафсашон ба ман менигаранд.

О, аз куҷо донанд, ки ман “Куҳандиёро”-и Одинаро мешунавам?

Куҳандиёро, диёри ёро
Дил аз ту кандам, вале надонам,
Агар гурезам, куҷо гурезам
В-агар бимонам, куҷо бимонам.

“Надонам” ва “бимонам”-ро устод Одина бо чунон кашиши дилгудозе талаффуз мекунад, ки ба ҳақиқати онҳо бовар мекунед. Оҳанг баробари садои ӯ мегиряд.

Мусиқии имрӯза, махсусан ончӣ ки овозхонони ҷавон ва мавҷи нав мехонанд, аз лиҳози таркиби созӣ хеле ғановатманд аст. Дар лобалои суруди онҳо даҳҳо зеру бами созҳои гуногун, садоҳои хушоянд ва гоҳе ғайриинтизор, аммо дилнишинро мешунавем.

Чунин рангорангии созҳо дар таронаҳои Одина Ҳошим қариб ки нест. Аммо баёнгарӣ ва эҳсосбарангезии ҳамон созҳои кам ин қадар дилрас ва ғанист, ки зарурате ба рангубори иловагиро боқӣ намегузорад.

Таблак садои мардона, маҳкам ва ҷанговар. Аммо канда-канда ҳамзарби тапишҳои дил дар лаҳзаҳои фишори ҳаяҷон. Канда-канда чун бонги хатару изтироб. Фарёди яъс ва туф кардану пушти по задани зиндагӣ. Шебу фарозҳое шабеҳи ноҳамвориҳои умр.

Ғижжак — садои занона, пурэҳсос, дардолуд ва андӯҳгин. Он дар ҳассостарин лаҳзаи оҳанг, ҳини гардишҳое шабеҳ ба гардишҳои талхи умр зуза мекашад.

Зангҳое дар ин ҷову он ҷойи оҳанг аз дур ба гӯш мерасанд. Зангҳои ҳушдор. Аломатҳои роҳи пурхатар, хастагии мусофири раҳгумзада.

Нола. Як торикии даруни чашмони инсон, ки мехоҳӣ ба умқи он равию равӣ то ба охирин девор.

На пойи рафтан, на пой мондан.
Чӣ гуна гӯям, дарахти хушкам.
Аҷаб набошад, агар табарзан
Тамаъ бубандад бар устухонам

Сипас авҷи тарона бо тамоми нерӯ ва дард:

Дар ин ҷаҳаннам гули биҳиштӣ

Чӣ гуна рӯяд, чӣ гуна бӯяд
Ман аз баҳорон аз абри найсон
Чи баҳра гирам, ки худ хазонам…
ки худ хазонам…

Баъд оҳанг нармтар мешавад. Гӯё кас амиқан ба андеша меравад. Ва дертар:

Ки то қиёмат дар ин мусибат
Гулӯ фишорад ғами ниҳонам.
Бувад ки бар худ даре кушоям
Ғами дарунро бурун кашонам…

Ва ниҳоят поёни сухан, аммо на поёни дард ва як авҷи дигар бо садои қавитар ҳамчун хулосаи ниҳоӣ:

Куҳандиёро, диёри ёро
Ба азми рафтан дил аз ту кандам
Вале ҷуз ин ҷо ватан гузидан
Наметавонам, наметавонам…

Дар ҷое устод Одина дар вожаи “наметавонам” як садои “ҳ” илова мекунад: “НамеҲтавонам, намеҲтавонам”. Ва вожа се бори дигар такрор мешавад. Дар рӯйи охири ҳарфҳо гӯё ашки талхеро мебинӣ…

Вақте ки дар соли 1970 овозхони шаҳири тоҷик, Одина Ҳошим, бо шоири саршиноси Эрон, Нодири Нодирпур, мулоқот кард, намедонист, ки рӯзе дардноктарин ва шояд вопасин оҳангашро ба шеъри “Куҳандиёро”-и Нодирпур хоҳад баст. Нодирпур ҳам ҳанӯз ин шеърро нанавишта буд. Ҳанӯз кишварҳои форсизабон ба хоку хун нанишаста буданд.

Таронаеро ба ин матн устоди мусиқии Афғонистон, хонум Маҳваш низ сурудааст. Хеле олӣ. Аммо аз акаи Одина дигар аст, ки дигар…

Нодирпур дар ғурбату танҳоӣ дар Амрико бо ҳамон дардҳои ниҳонаш чашм аз ин дунё пӯшид. Одина Ҳошим дар сароғози хуну оташи ҷанги соли 1992 сарлучу пойлуч аз зодбумаш ронда шуд ва мехост, дар кишвари бегонае паноҳанда шавад, аммо дар ватан фавтид ва бо вуҷуди ишқу хидмати бузургаш ба тоҷикону Тоҷикистон бе сарусадое ба хок супурда шуд.

Ман фардои худро намедонам ва ҳоло суруди Одина дар гӯшам дар метрои Прага мераваму меравам. Ба куҷо — намедонам…